قصه خوانی برای کودکان چه فایده ای دارد؟

روزنامه ایران: زمانى که کلمات به گوش کودک تبدیل به تصویر مى شوند و زمانى که کودک، خود قهرمان داستانى مى شود که در آن هر امکانى میسر است؛ آن زمان است که قوه ابداع و ابتکار، قدرت بیان و عواطف، اعتماد به نفس و شور زندگى در او پر و بال مى گیرد و به او کمک مى کند تا به تدریج مهارت هاى فردى خود را گسترش داده و تکامل بخشد.

دوران کودکى دورانى است که در آن کتاب و ادبیات کودک در کنار پدر و مادر نقش خود را به عنوان یک پرورش دهنده به رخ مى کشد. ادبیاتى که در برگیرنده قصه، شعر، نمایش، افسانه و داستان است و بنا به تعریف کارشناسان ادبیات کودکان عبارت است از تلاشى هنرمندانه در قالب کلام، براى هدایت کودک به سوى رشد، با زبان و شیوه اى مناسب و در خور فهم او.

الگوها
داستان و قصه نقش بسیار مهمى در تکوین شخصیت کودک دارد. از طریق خوانش قصه ها و داستان هاى خوب، کودک به بسیارى از ارزش هاى اخلاقى پى مى برد.پایدارى، شجاعت، نوع دوستى، امیدوارى، آزادى، جوانمردى، طرفدارى از حق و حقیقت و استقامت در مقابل زور و ستم ارزش هایى هستند که هسته مرکزى بسیارى از قصه ها و داستان هاى کودکان را شکل مى دهد. کودک هر قدر در سن پائین ترى باشد به قصه اى که والدین و دیگران براى او تعریف مى کنند علاقه بیشترى نشان مى دهد. کودکان از تماشاى تصویرها و اشیاى مختلف لذت مى برند و اگر کتاب هایى با چنین مشخصاتى در اختیار آنها قرار گیرد، اولین سنگ بناى الفت و علاقه به کتاب در آنها گذاشته مى شود.

آغاز مطالعه
بسیارى از خانواده ها بر این باور هستند که یادگیرى مطالعه از زمانى آغاز مى شود که کودک بتواند الفبا را به خاطر بسپارد و کلمات را ادا کند، اما واقعیت این است که اساس مطالعه و علاقه مندى به مطالعه در دوران کودکى شکل مى گیرد. در واقع پایه هاى مطالعه و خواندن زمانى شکل مى گیرد که کودک در مورد اشیا توضیح مى خواهد و والدین در مقام پاسخگویى به کودک خود بر مى آیند.

دکتر مهرداد متین راد، روان شناس پرورشى در مورد کتاب و کتاب خوانى در دوران کودکى معتقد است؛ یکى از روش هاى پرورشى در کودکان کتاب است که مهارت هاى شناختى، عاطفى و اجتماعى را در کودکان توسعه مى دهد. زمانى که براى کودک کتابى البته متناسب سن او خوانده مى شود، در ذهن او همانندسازى و جابه جایى عاطفى ایجاد مى شود. این عامل باعث توسعه مهارت هاى اجتماعى کودک مى شود.

این روان شناس پرورشى در ادامه در خصوص درک بهتر این مسئله مى گوید: کودکى را در نظر بگیرید که از طریق کتاب، بخصوص کتاب هاى مصور با محیط دندانپزشکى و کار دندانپزشک آشنا مى شود. رفتار این کودک نسبت به کودکى که هیچ گونه شناختى از این محیط و شناسه ها ندارد، بسیار متفاوت خواهد بود چرا که این کودک به نوعى با این محیط آشناست و در لحظه حضور در مطب خود را با قهرمان کتاب و داستانش یکى مى کند و سعى مى کند، همان رفتار را تقلید کند.

متین راد، در ادامه بر این نکته تأکید دارد که در کنار علاقه مند کردن کودکان به مطالعه، خانواده ها نیز باید الگوى همانندى براى فرزندان باشند، چرا که مشاهده مطالعه والدین و همچنین دایره لغاتى که پدر و مادر بر اثر مطالعه به دست مى آورند، یکى دیگر از عوامل رشد فکرى در کودکان است.

ایجاد انگیزه در کودکان
زمانى که صحبت درباره مطالعه در کودکان مى شود، پدران و مادران خود را در برابر این پرسش مى بینند که چگونه مى توانند فرزندان خود را به مطالعه تشویق کنند، شاید جواب این پرسش را باید در خود خانواده ها جست وجو کرد، محیط و شرایط خانواده، روش تربیتى و آموزشى والدین، طرز تفکر و نگرش پدر و مادر در رابطه با مطالعه و کتاب خوانى، وجود کتاب و نشریه هاى قابل دسترس و همچنین سطح اقتصادى و پایگاه اجتماعى خانواده ها عامل بسیار مؤثرى در ایجاد انگیزه و عادت مطالعه و همچنین فرهنگ کتاب خوانى است.

به اعتقاد کارشناسان روند رشد ذهنى کودک تا قبل از شش سالگى به نحو بسیار بالایى سریع است و در این سال ها کودکان آمادگى بسیار زیادى در پذیرش الگوها و رفتارها دارند.

در این میان قصه گویى از طریق کتاب بویژه کتاب هاى مصور به عنوان یک عنصر اساسى و مهم در ساختن این الگوها بسیار مهم و تأثیرگذار است. مصطفى رحماندوست، نویسنده و شاعر کودک و نوجوان در مورد اهمیت ایجاد انگیزه در دوران کودکى مى گوید: «در مورد ایجاد انگیزه مطالعه در کودکان با توجه به شکل گیرى شخصیت کودک، در دوران پیش از دبستان باید مطالعه و تحقیق هاى دقیقى انجام شود، اما بهترین راه، مشارکت پدر و مادر به همراه کودک در کتاب خوانى و تشویق کودک به این کار است.

این شاعر در ادامه یکى دیگر از راه هاى مشارکت را در کنار کتابخوانى، قصه گفتن براى کودکان مى داند و معتقد است، فضاى قصه باعث درگیر شدن فکر کودک با فضایى مى شود که سبب ساز تحریک حس کنجکاوى در کودک براى پیگیرى قصه است و این پیگیرى در نهایت از طرف پدر یا مادر جواب داده خواهد شد و این زمان مناسبى را در اختیار خانواده ها مى گذارد تا کودک را با کتاب آشنا کنند.

رحماندوست در مورد زمان شروع کتاب خوانى و قصه گویى مى گوید: «نوزادان در همان دوران نوزادى به صوت واکنش نشان مى دهند و این، زمان مناسبى براى خانواده ها است تا با خواندن قصه ها، کتاب ها و شعرهاى ریتم دار علاقه نوزادان را جذب کنند.

رحماندوست مؤثرترین روش براى گسترش این انگیزه را برنامه ریزى و همکارى تمام نهادها بویژه آموزش و پرورش، کانون هاى فکرى و پرورشى، انجمن کودکان و نوجوانان و بسیارى دیگر از نهادها در قالب یک طرح بلندمدت عنوان مى کند و مى گوید: «انجام این کار جز در یک حرکت ملى میسر نخواهد بود و در غیر این صورت تمام حرکت ها به صورت مقطعى و دوره اى خواهد بود که ثمرى را در پى نخواهد داشت.

انتخاب کتاب براى کودکان یکى دیگر از راه هاى ایجاد انگیزه در کودکان به شمار مى آید به گونه اى که امروز براى هر موضوعى کتابى در هر رده سنى وجود دارد و انتخاب موضوع به فراخور شرایط و تجربه جدیدى که کودک با آن روبه رو مى شود، یکى دیگر از راه هاى جذب کودک به مطالعه و کتابخوانى است. به ویژه آن که کتاب هایى با تصویرها و رنگ هاى متنوع مى تواند کمک بسیار زیادى به بالا بردن سطح فکرى کودک کند؛ آن هم براى کودکى که در راه رشد و کمال است.

انتشار دهنده :

فینگیل ادمین